XUÂN _ CHẾ LAN VIÊN

Nhà thơ Chế Lan Viên tên thật là Phan Ngọc Hoan (còn có bút danh khác Chàng Văn), sinh ngày 14 tháng 1 năm 1920, tại Đông Hà, Quảng Trị. Mất ngày 24 tháng 6 năm 1989 tại thành phố Hồ Chí Minh. Hội viên Hội nhà văn Việt Nam 1957.

Trước cách mạng Chế Lan Viên sống ở Quy Nhơn (do đó ông coi Bình Định là quê hương thứ hai của mình). Năm 1937 khi học ở trường Trung học Quy Nhơn. Chế Lan Viên đã sáng tác thơ. Năm 1939, Chế Lan Viên ra học ở Hà Nội, sau đó vào làm báo ở Sài Gòn, rồi dạy học ở Thanh Hóa và Huế. Cách mạng tháng Tám (1945), Chế Lan Viên tham gia cách mạng tại Quy Nhơn. Sau đó ra Huế làm báo Quyết Thắng của Việt Minh Trung bộ. Trong kháng chiến chống Pháp, Chế Lan Viên làm công tác báo chí ở Liên khu IV, khi ở Thanh Hóa, khi ở vùng bị chiếm Bình Trị Thiên.

Năm 1954, hòa bình lập lại, Chế Lan Viên về sống và hoạt động ở Hà Nội. Ông đã đảm nhiệm nhiều công việc; ủy viên thường vụ Hội nhà văn Việt Nam, Đại biểu Quốc Hội các khóa 4, 5, 6 và 7, ủy viên Ban Thống nhất của Quốc Hội khóa 4 và 5, ủy viên Ban Văn hóa - Giáo dục của Quốc Hội các khóa 6 và 7, ủy viên Ban Thư ký Hội nhà văn Việt Nam.

Sau khi đất nước thống nhất. Chế Lan Viên vào công tác và hoạt động văn học tại Thành phố Hồ Chí Minh.

Tác phẩm:

THƠ: Điêu tàn (1937); Gửi các anh (1954); ánh sáng và phù sa (1960); Hoa ngày thường, chim báo bão (1967); Những bài thơ đánh giặc (1972); Đối thoại mới (1973); Hoa trước lăng người (1976); Hái theo mùa (1977); Hoa trên đá (1985); Tuyển tập Chế Lan Viên (2 tập, 1985); Di Cảo I (1994); Di Cảo II (1995).

VĂN XUÔI: Có các tập ký: Vàng sao (1942); Thăm Trung Quốc (1963); Những ngày nổi giận (1966); Giờ của số thành (1977).

Xuân
Chế Lan Viên

Tôi có chờ đâu có đợi đâu?
Đem chi xuân lại gợi thêm sầu?
Với tôi tất cả như vô nghĩa,
Tất cả không ngoài nghĩa khổ đau!

Ai đâu trở lại mùa thu trước,
Nhặt lấy cho tôi những lá vàng?
Với của hoa tươi, muôn cánh rã
Về đây đem chắn nẻo xuân sang!

Ai biết hồn tôi say mộng ảo.
ý thu góp lại cản tình xuân?
Có một người nghèo không biết Tết,
Mang lì chiếc áo độ thu tàn!

Có đứa trẻ thơ không biết khóc,
Vô tình bỗng nổi tiếng cười ran!
Chao ôi! mong nhớ! ôi mong nhớ
Một cánh chim thu lạc cuối ngàn!

Người đi tìm hình của nước
Chế Lan Viên

Đất nước đẹp vô cùng. Nhưng Bác phải ra đi
Cho tôi làm sóng dưới con tàu đưa tiễn Bác
Khi bờ bãi dần lui hàng xóm khuất
Bốn phía nhìn không bóng một hàng tre.

Đêm xa nước đầu tiên, ai nỡ ngủ
Sóng vỗ dưới thân tàu đâu phải sóng quê hương
Trời từ đây chẳng xanh màu xứ sở
Xa nước rồi, càng hiểu nước đau thương.

Lũ chúng ta ngủ trong giường chiếu hẹp
Giấc mơ còn đè nát cuộc đời con
Hạnh phúc đựng trong một tà áo đẹp
Một mái nhà yên rủ bóng xuống tâm hồn

Trăm cơn mơ không chống nổi một đêm dày
Ta lại mặc cho mưa tuôn và gió thổi
Lòng ta thành con rối
Cho cuộc đời giật dây

Quanh hồ Gươm không ai bàn chuyện vua Lê
Lòng ta đã thành rêu phong chuyệnc ũ
Hiểu sao hết những tấm lòng lãnh tụ
Tìm đường đi cho dân tộc theo đi.

Hiểu sao hết "Người đi tìm Hình của nước"
Không phải hình một bài thơ đá tạc nên người
Một góc quê hương nửa đời quen thuộc
Hay một đấng vô hình sương khói xa xôi

Mà hình đất nước hoặc còn hoặc mất
Sắc vàng nghìn xưa, sắc đỏ tương lai
Thế đi đứng của toàn dân tộc
Một cách vinh hoa cho 25 triệu con người

Có nhớ chăng hỡi gió rét thành Ba-lê
Một viên gạch hồng Bác chống lại cả một mùa băng giá
Và sương mù thành Luân Đôn, người có nhớ
Giọt mồ hôi Người nhỏ giữa đêm khuya

Đời bồi tàu lênh đênh theo sóng bể
Người đi khỏi khắp bóng cờ châu Mỹ châu Phi
Những đất tự do, những trời nô lệ
Những con đường cách mạng đang tìm đi.

Đêm mơ ước, ngày thấy hình của nước
Cây cỏ trong chiêm bao xanh sắc biếc quê nhà
Ăn một miếng ngon cũng đắng lòng vì Tổ quốc
Chẳng yên lòng khi ngắm một nhành hoa

Ngày mai dân ta sẽ sống sao đây
Sông Hồng chảy về đâu? Và lịch sử?
Bao giờ giải Trường Sơn bừng giấc ngủ
Cánh tay thần Phù Đổng sẽ vươn mây?

Rồi cờ sẽ ra sao? Tiếng hát sẽ ra sao?
Nụ cười sẽ ra sao?
Ơi độc lập
Xanh biếc mây là trời xanh Tổ quốc

Khi tự do về chói ở trên đầu.
Kia mặt trời Nga bừng chói ở phương Đông
Cây cay đắng đã ra mùa quả ngọt
Người cay đắng đã chia phần hạnh phúc

Sao vàng bay theo liềm búa công nông
Luận cương đến Bác Hồ. Và Người đã khóc
Lệ Bác Hồ rơi trên chữ Lê Nin
Bốn bức tường im nghe Bác lật từng trang sách gấp

Tưởng bên ngoài, đất nước đợi mong tin.
Bác reo lên một mình như nói cùng dân tộc
"Cơm áo là đây! Hạnh phúc đây rồi!
Hình của Đảng lồng trong hình của Nước

Phút khóc đầu tiên là phút Bác Hồ cười.
Bác thấy:
dân ta bưng bát cơm mồ hôi nước mắt
Ruộng theo trâu về lại với người cày
Mỏ thiếc, hầm than, rừng vàng, bể bạc

Không còn người bỏ xác bên đường ray
Giặc nước đuổi xong rồi. Trời xanh thành tiếng hát
Điện theo trăng vào phòng ngủ công nhân
Những kẻ quê mùa đã thành trí thức

Tăm tối cần lao nay hóa những anh hùng
Nước Việt Nam nghìn năm Đinh Lý Trần Lê
Thành nước Việt nhân dân trong mát suối
Mái rạ nghìn năm hồng thay sắc ngói

Những đời thường cũng có bóng hoa che.
Ôi! Đường đến với Lê-nin là đường về Tổ quốc...
Tuyết Mát-scơ-va sáng ấy lạnh trăm lần:
Trong tuyết trắng như đọng nhiều nước mắt

Lê-nin mất rồi. Nhưng Bác chẳng dừng chân.
Luận cương của Lê-nin theo Người về quê Việt
Biên giới còn xa. Nhưng Bác thấy đã đến rồi
Kìa, bóng Bác đang hôn lên hòn đất
Lắng nghe trong màu hồng, hình đất nước phôi thai.

1. "CẨN THẬN"

Anh như con hươu soi vào đâu cũng thấy cặp sừng
mình không chỗ giấu
Mà chỉ có cặp sừng này là bảo vật, giấu sao, hươu?
Chả qua là anh sợ cặp sừng kềnh càng chơi trội
kia khi đi ngang rừng có làm phiền cho lá cành
cho đồng loại
Đến soi bóng mình trong suối, trong hồ, anh cũng
ngại chạm rong rêu

(1988)

2."TƯỢNG"

Rồi ta sẽ cách xa nhau như hai tượng gỗ trong
chùa, siêu hình và bất tử
Cùng hít một mùi hương, cùng nghe một tiếng
chuông mà gỗ anh và gỗ em cùng chết khô và
để tróc sơn dần.
Chả lẽ anh lại trao cho em một cành dương và
chuỗi hạt
Nhắc cái ngày ta làm người xa nhau bởi mây trời
nhiều nước và chung nhớ nhau bằng một
màu mây.

3. '"CHUNG MỘT BÓNG ĐÈN"

Rồi anh sẽ cách xa em như hai thiên hà thiên thể
cách trùng
Đo từ anh đến em dễ triệu năm ánh sáng
Tìm hương em phải qua vạn khoảng trời vô hạn
Đâu như một thuở một bóng đèn chung, một
bóng hoa chung

4." CHIA ĐÔI"

Người xa rồi, hồn tôi đầy áp lại
Lấp vào chỗ trống của người, tôi mới thật là tôi
Tôi hoàn chỉnh trong nỗi đau cóc cần an ủi
Sung sướng vì hồn khỏi phải chia đôi

5. " TRẬN ĐÁNH"

Em ra đi, anh dọn lòng anh lại
Một mình anh trận đánh chẳng cân bằng
Một mình anh chống với cả mùa mưa lũ
Với cả màu mây trắng, chỉ mình anh!

6. " BẾN LÚ- SÔNG TƯƠNG"

Sông Tương Tư còn có tên Bến Lú
Cả một đời anh qua sông một bữa
Sông Tương Tư, suốt đời anh sẽ nhớ,
Bến Lú mà, em sẽ chóng quên thôi

7. " CẦU NGUYỆN"

Hỡi em ban mai
Trời trong tinh khiết
Gió chưa có lời
Mây chưa có vết
Anh là đêm bão
Chờ mong em về
Cho cơn bão chết
Cho lòng nguôi đi
Em là ban mai
Hàng cây không lời
Bầy chim thiêp thiếp
Lòng người tinh khôi

8. " BÃO RỚT"

Tình yêu chập chờn như cơn bão rớt
Cứ nắng rồi mưa, rồi tạnh, rồi mưa... thảng thốt
Em thoắt ở, thoắt đi, thoắt về, thoắt lại xa anh.
Bao giờ cho tình yêu là một mảnh trời xanh?

9. "RÉT ĐẦU MÙA NHỚ NGƯỜI ĐI PHÍA BỂ"

Cái rét đầu mùa anh rét xa em
Đêm dài lạnh, chăn chia làm hai nửa
Một đắp cho em ở vùng sóng bể,
Một đắp cho mình ở phía không em

10. "HOA THÁNG BA"

Tháng ba nở trắng hoa xoan
Sáng ra, mặt đất lan tràn mùi hương,
Không em, anh chẳng qua vườn,
Sợ mùi hương... sợ mùi hương nhắc mình!

Cái sọ người
Chế Lan Viên

Này chiếc sọ người kia, mi hỡi !
Dưới làn xương mỏng mảnh của đầu mi;
Mi nhớ gì, tưởng gì trong đêm tối ?
Mi trông mong ao ước những điều chi ?


Mi nhớ đến cảnh pháp trường ghê rợn
Sọ muôn người lần lượt đuổi nhau rơi ?
Hay mi nhớ những đêm mờ rùng rợn
Hồn mi bay trong đốm lửa ma trơi ?


Có tìm chăng, những chiều không tiếng gió,
Của người mi thi thể rữa tan rồi ?
Có tưởng lại mảnh hồn mi đau khổ
Đang lạc loài trong Cõi Chết xa xôi ?


Hỡi chiếc sọ, ta vô cùng rồ dại
Muốn giết ta trong sức mạnh tay ta !
Để những giọt máu đào còn đọng lại
Theo hồn ta, tuôn chảy những lời thơ.


Ta muốn cắn mi ra từng mảnh nhỏ !
Muốn điên cuồng nuốt cả khối xương khô !
Để nếm lại cả một thời xưa cũ
Cả một dòng năm tháng đã trôi xa !